Οι συμβολισμοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας Μέρος Β: Οι γιορτές

Στο προηγούμενο κείμενο μας είχε απασχολήσει η δυναμικότητα της αρχαίας ελληνικής θρησκείας: οι κατακτητές Έλληνες υιοθέτησαν κι αφομοίωσαν στη δική τους λατρεία, το δωδεκάθεο, στοιχεία και σύμβολα της προηγούμενης λατρείας, που ήταν μητριαρχική, ηπιότερη και αποσκοπούσε εν πολλοίς στην αποτροπή του κακού. Στην αρχαία ελληνική, όπως σε κάθε πολυθεϊστική, προχριστιανική κοινωνία, υπήρχαν ποικίλες μορφές λατρείας, που συμπεριελάμβαναν εκτός από τους «παλαιούς» και νέους ή/και ξένους θεούς, οι δε μορφές αυτές λατρείας δεν ήταν ποτέ αποκλειστικές.

Οι συμβολισμοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας Μέρος Α: Οι εκδηλώσεις αποτροπής

Στη σύγχρονη Ελλάδα της μακραίωνης χριστιανικής ηθικής παράδοσης, η συζήτηση για την αρχαία ελληνική θρησκεία μοιάζει καταρχήν παράταιρη. Επιπλέον, η επιστημονική πρόοδος σε όλα τα πεδία μας απομάκρυνε από δοξασίες και προλήψεις. Γιατί λοιπόν να κάνουμε μια τέτοια συζήτηση; Κατά πρώτον, γιατί η αρχαία ελληνική θρησκεία είναι πολυεπίπεδη και πολυσυλλεκτική κι εξελίχθηκε συν τω χρόνω όπως και οι άνθρωποι. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις της και δεν είναι όλες ξένες σε μας.

Η τόνωση της αρχαιολογίας ως πατριωτική πράξη

Στους γονείς μου για τη μόρφωση που μου προσέφεραν

Είναι δεδομένο ότι το επάγγελμα του αρχαιολόγου είναι ένα από τα πιο παρεξηγημένα στην Ελλάδα. Μπορεί να περνάμε κρίσεις πατριωτισμού και ψωροπερηφάνειας κάθε φορά που αναλογιζόμαστε το μακραίωνο παρελθόν μας, αλλά δε θεωρούμε «πατριωτισμό» ούτε προτεραιότητα του κράτους την αρχαιολογία• ούτε καν τουριστικά. Για την αρχαιολογία και τους αρχαιολόγους έχει παγιωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο του Νεοέλληνα μια στάση, που είναι πραγματικός άθλος να εκριζωθεί.

Τι θα ήθελα να βρεθεί στον τάφο της Αμφίπολης

Όσα χρόνια κι αν περάσουν στην πορεία του ελληνικού κράτους, οι Έλληνες δεν φαίνονται ν’ αλλάζουν το πρίσμα, μέσα απ’ το οποίο βλέπουν τη σχέση τους με τους αρχαίους προγόνους τους. Σίγουρα έχετε συναντήσει ένα νεοέλληνα, ο οποίος έμπλεος συγκίνησης για το μεγαλείο του ελληνισμού πιπιλίζει το γνωστό «όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, οι άλλοι ήταν ακόμη στα δέντρα»∙ ακόμη καλύτερα, ίσως είστε ένας απ’ αυτούς.

Το επίσημο ελληνικό κράτος στο Μακεδονικό Αγώνα: η περίπτωση του Λάμπρου Κορομηλά

Στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου χιλιάδες Έλληνες και ξένοι συρρέουν για ν’ απολαύσουν τις ομορφιές της, κάθε δρόμος έχει μία ή περισσότερες ιστορίες να πει. Παλιά κτίρια, βυζαντινές εκκλησίες, ρωμαϊκές αρχαιότητες συνθέτουν ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό μίγμα.

Ο ορθόδοξος κλήρος στο Μακεδονικό Αγώνα: η περίπτωση του Γερμανού Καραβαγγέλη

Η ιστορία είναι σπαρμένη από ονόματα ηγετών, που πέτυχαν να προσφέρουν στο έθνος τους μεγάλες υπηρεσίες, περιποιώντας στο όνομά τους ξεχωριστή τιμή. Ποιά είναι, όμως, η ειδοποιός διαφορά που μετατρέπει έναν απλό άνθρωπο σε ηγέτη; Η μετριοπάθεια, η διπλωματική ευστροφία, η πραότητα μας απασχόλησαν σε προηγούμενα κείμενα. Σήμερα θα μελετήσουμε πως οι ιστορικές συγκυρίες διαμορφώνουν ηγέτες. Ταιριαστό παράδειγμα, ενταγμένο στη θεματική του Μακεδονικού Αγώνα, είναι αυτό του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη.

Ο σλαβόφωνος Ελληνισμός στο Μακεδονικό Αγώνα: ο Καπετάν Κώττας

Αναλογιζόμενος κανείς τις εθνικές διαφορές που καταλήγουν σε συγκρούσεις και πολέμους, αναρωτιέται: ποιο είναι το καθοριστικό στοιχείο για τον αυτοπροσδιορισμό ενός έθνους; Η φυλετική καταγωγή; Η θρησκεία; Η γλώσσα; Όλα αυτά μαζί; Στη σημερινή εποχή της σαρωτικής ανάμιξης των πολιτισμών, ποιο στοιχείο ξεχωρίζει; Η γλώσσα είναι μάλλον αξιόπιστο στοιχείο, κλείνοντας μέσα της την πεμπτουσία κάθε εθνικού πολιτισμού. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις που η χρήση της γλώσσας δε συμβαδίζει με την εθνική συνείδηση. Το αντίθετο μάλιστα• μπορεί να είναι εξόχως παραπλανητική.

Έρωτας και γάμος στην αρχαία Ελλάδα Μέρος B΄

O κόσμος των αρχαίων Ελλήνων αντιμετωπίζεται συχνά από αρκετούς σύγχρονους Έλληνες με κραυγαλέα αντιφατικό τρόπο. Εκτός εκείνων που λυγίζουν από πατριωτική συγκίνηση μπροστά στο μεγαλείου του αρχαίου ελληνισμού, που επινόησε κάθε επιστήμη και σοφία, υπάρχουν αρκετοί που αντιδρούν με παρατεταμένα χασμουρητά και αδιαφορία. Οι τελευταίοι δικαιολογούνται λέγοντας ότι υπάρχει άβυσσος ανάμεσα στην αρχαία και τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.

Έρωτας και γάμος στην αρχαία Ελλάδα Μέρος Α΄

Από όλα τα ιδανικά της ανθρώπινης ζωής, ο έρωτας έχει το μεγαλύτερο μερίδιο στη σκέψη τόσο του μέσου ανθρώπου και αποδεικνύεται κινητήριος δύναμη για ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρώπινης δημιουργίας. Η δύναμή του να λυγίζει τη θέληση οποιουδήποτε ανθρώπου, βασανίζοντάς τον, παραλύοντάς του το κορμί, έγινε το θέμα για πάμπολλά αριστουργήματα της τέχνης και της διανόησης από την αρχαιότητα ως σήμερα. Απ’ τις χορείες των λαών που τον τίμησαν με τα λόγια και τα έργα τους δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι αρχαίοι Έλληνες.

Η μόρφωση και η πραότητα ως στοιχεία του ηγέτη: το παράδειγμα του Γεώργιου Καρτάλη.

Μελετώντας κανείς ιστορία, οφείλει να είναι πρωτίστως πραγματιστής∙ υποθέσεις του ύφους «τι θα γινόταν αν...» απομακρύνουν απ’ τον απαιτούμενο ρεαλισμό. Η ιστορία – ενός έρωτα, μιας ομάδας ή ενός κράτους – γράφεται σε πράγματικό χρόνο με πράξεις κι όχι υποθέσεις. Παρόλαυτα, σκύβοντας κανείς πάνω σε κρίσιμες καμπές και χαρισματικές προσωπικότητες, συγχωρείται ν’ αναλογισθεί μια εναλλακτική ιστορική πραγματικότητα. Και ποια άλλη προσωπικότητα θα δικαιολογούσε λίγο παραπάνω «ρομαντισμό» αν όχι ο Γεώργιος Καρτάλης;

Pages

Subscribe to Οι λαβύρινθοι της Ιστορίας RSS