Κάθε φορά που συγκρίνουμε την Ελλάδα με τα προηγμένα κράτη του δυτικού κόσμου, αυτοοικτιρόμαστε για την τουρκοκρατία, που μας απομάκρυνε από κάθε πρωτοπορία. Ενόσω η δυτική Ευρώπη διερχόταν σημαντικές αλλαγές (Αναγέννηση, Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμός), οι ελληνικοί πληθυσμοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επιβίωναν ως υπόδουλοι, συμμετέχοντας ελάχιστα στη νομή της εξουσίας και υφίσταντο τους θεσμούς ενός αχανούς μεσαιωνικού, αγροτικού κράτους, που είχε ως προτεραιότητα την είσπραξη των φόρων.

Από τα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και τα αρχαιολογικά ευρήματα, που έχουν φτάσει ως εμάς φαίνεται ότι η κοινωνία των αρχαίων Ελλήνων και ειδικά η ερωτική τους ζωή ήταν τόσο πολυεπίπεδη και ποικιλόμορφη, ώστε όσοι τη μελετούν μοιάζουν να την παρατηρούν από ένα πολυεδρικό πρίσμα. Όσο πολύπλοκη κι αν είναι η εικόνα του αρχαίου ελληνικού έρωτα, όμως, εύκολα κατανοεί κανείς ότι είναι πολύ ψηλά στα ιδανικά των Ελλήνων. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ήταν ένας ύμνος στην ηδονή, με την έννοια της χαρούμενης απόλαυσης της ζωής και ιδίως της χαράς του έρωτα.

Η δίψα για θησαυρούς κάθε είδους κινητοποίησε ανά τους αιώνες πάμπολλους τρελούς, που έψαξαν οπουδήποτε: στα βάθη των ωκεανών, σε σπηλιές και κορυφές βουνών, σε δάση, στα έγκατα της γης, σε χαλάσματα και σε κρύπτες. Μια ιδιαίτερη μερίδα αυτών των τρελών ξοδεύει ολόκληρες ζωές σε αρχεία και βιβλιοθήκες, αναζητώντας αρχαία έργα. Παλιές βιβλιοθήκες και αρχεία με χειρόγραφα, παπύρους και περγαμηνές είναι γι’ αυτούς ό,τι η σπηλιά των 40 κλεφτών για τον Αλημπαμπά. Είναι μια εξαιρετικά κουραστική εργασία, αλλά κάποιες φορές αποδίδει εκπληκτικούς καρπούς.

Μία από τις πιο διαχρονικές υπερβολές των νεοελλήνων είναι το μέγεθος της περηφάνειας τους για το ένδοξο αρχαίο παρελθόν τους. Η προγονολατρεία στην Ελλάδα είναι επιστήμη, επάγγελμα και νοοτροπία. Αλοίμονο στον ξένο που θα τολμήσει ν’ αμφισβητήσει την ιστορία μας, την πολεμική αρετή, την επιστημονική πρωτοπορία και την καλλιτεχνική τελειότητα των προγόνων.

Υπάρχει μια αγωνία που διατρέχει όλα τα μήκη και πλάτη της γης και χτυπά τους γονείς, ιδίως στις αρχές Σεπτεμβρίου, αλλά και γενικά μέχρι να δουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν: είναι η αγωνία να τα δουν να μορφώνονται. Το συναίσθημα είναι ανίκητο, γιατί είναι αρχέγονο: ανέκαθεν οι ενήλικοι αγωνιούσαν να μεταδώσουν τις εμπειρίες και τις γνώσεις τους στους ανήλικους ώστε οι τελευταίοι να μπορούν ν’ ανταπεξέλθουν στις αντιξοότητες της ζωής.