Έρωτας και επανάσταση στην αρχαία Σπάρτη: Κλεομένης και Αγιάτιδα

Ζώντας σε μια ανταγωνιστική εποχή, με ξέφρενη ταχύτητα και απέχθεια στις λεπτομέρειες, έχουμε συνηθίσει να επικεντρώνουμε την προσοχή μας στις επιτυχίες. Θυμόμαστε μόνο τα πρόσωπα που δικαίωσε η ιστορία, ενώ για τους άλλους, που είχαν την ανικανότητα ή την ατυχία να επικρατήσουν, παρά τις όποιες προσπάθειές τους, δείχνουμε άγνοια, αδιαφορία ή – το πολύ – οίκτο. Πάρτε για παράδειγμα την αρχαία Σπάρτη.

Η γη των οιωνών: το μαντείο της Δωδώνης

Η πεποίθηση ότι ο Θεός ή οι θεοί στέλνουν σημάδια που εξηγούν το μέλλον είναι αρχέγονη. Ήδη από την εποχή των σπηλαίων, ο άνθρωπος έψαχνε στα παράξενα πράγματα που συνέβαιναν γύρω του μηνύματα για το μέλλον του. Με την οργάνωση της θρησκευτικής λατρείας, η ερμηνεία των σημαδιών αυτών απέκτησε σημαντική θέση στα αρχαία δόγματα. Πολλές αρχαίες θρησκείες βάσισαν την αρχή τους στη θεϊκή επιφάνεια• η αρχαία ελληνική θρησκεία δεν είναι εξαίρεση.

Πήγα σε μάντισσες και σε προφήτες: το μαντείο των Δελφών

Η ανάγκη για πρόγνωση του μέλλοντος είναι μια ανθρώπινη ανάγκη τόσο αρχέγονη όσο και ο ανθρώπινος πολιτισμός. Ο φόβος για ό,τι επιφυλάσσει το μέλλον και η επιθυμία να ελεγχθεί ώθησε πολλούς ανθρώπους ως και σήμερα να καταφύγουν σε κάθε λογής ειδικούς και αγύρτες για να ξορκίσουν το κακό. Παρόλη την πρόοδο της επιστήμης, η ελπίδα για πρόγνωση δεν εγκατέλειψε ακόμη και τους εξυπνότερους και ισχυρότερους ανθρώπους. Στην αρχαιότητα η μαντική ικανότητα θεωρείτο θεϊκό δώρο και οι μάντεις προμομιούχοι. Σταδιακά, άρχισαν να λειτουργούν μαντεία σε ιερές περιοχές, αφιερωμένες στους θεούς.

Το μαγικό βουνό: θεοί και ήρωες στον Ελικώνα

Με τις Ελικωνιάδες Μούσες ας αρχίσουμε το τραγούδι·
που κατοικούν τον Ελικώνα, όρος μέγα κι ιερό,
και χορεύουν γύρω από μενεξεδένια κρήνη με πόδια ανάλαφρα,
στον βωμό του παντοδύναμου γιου του Κρόνου
κι αφού λούσουν το τρυφερό κορμί τους στα νερά του Περμησσού
και της Ιπποκρήνης ή του θεϊκού Ολμειού
στου Ελικώνα τις απάτητες κορφές στήνουν χορούς
όμορφους, χαριτωμένους, τον ρυθμό κρατώντας με τα πόδια τους*.

Τι έκανε μόνη της μες στο σαλόνι της: το άδυτο του γυναικωνίτη

Στη γιαγιά μου, την κυρα-Λίτσα
εμβληματική οικοδέσποινα και αρχόντισσα του οίκου

Ένας πανεπιστήμονας ογκόλιθος της γεωγραφίας: Ποσειδώνιος ο Ρόδιος

Χάρη στην αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία 100 χρόνια, είναι πια διάχυτη η πεποίθηση ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα μεγαλύτερα προβλήματα κι αινίγματα του παρελθόντος, αυξάνοντας τη γνώση μας σε δυσθεώρητα επίπεδα. Η σαθρότητα αυτής της άποψης φαίνεται αν κοιτάξει κανείς το κενό που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος, παρά τα τεχνολογικά θαύματα. Απλά σκεφτείτε ότι τα περισσότερα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι συχνά κουτσουρεμένα, ενώ πολλά διάσημα στην αρχαιότητα έργα είναι σήμερα χαμένα και οι συγγραφείς τους απλώς ονόματα.

Αδικημένοι γίγαντες της αρχαιότητας: Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος

Η ανθρώπινη διανόηση συχνά οφείλει πολλά στους αδικημένους της ιστορίας. Πολλά από τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος βασίζονται στο έργο και στις προσπάθειες ανθρώπων, που άφησαν ελάχιστα ή και καθόλου ίχνη στην ιστορία. Οι λόγοι γι’ αυτό είναι πολλοί. Άλλοτε η αντίθεσή τους με έναν ηγεμόνα τους στοίχισε την ανωνυμία, καθώς το έργο τους καταδικαζόταν στην αφάνεια ή την πυρά. Άλλοτε, πυρκαγιές, πόλεμοι, πλημμύρες, ναυάγια και σεισμοί εξαφάνιζαν το έργο τους. Αρκετές φορές, πάντως, ο μεγαλύτερος εχθρός του έργου των αφανών σοφών ήταν ... ανταγωνιστές τους, που ήθελαν να το καπηλευτούν.

Τυχοδιώκτες, εξερευνητές και σοφοί: οι πρώτοι Έλληνες γεωγράφοι

Η γεωγραφία είναι η επιστήμη των ονειροπόλων. Είναι αυτή που δίνει τις πιο γλυκές υποσχέσεις στις παιδικές ψυχές, γι’ αυτό οι μαθητές συνήθως τη λατρεύουν. Τι χαρίζει στους ανθρώπους η γεωγραφία; Κατά πρώτον, αυτοπεποίθηση που αποκτά κανείς γνωρίζοντας τον τόπο του και περηφάνεια για τις ομορφιές του. Έπειτα, γνώση για να προοδεύσει και να προστατευθεί από υπαρκτούς και εν δυνάμει εχθρούς. Το σημαντικότερο όμως: ιστορίες για τόπους και λαούς μακρινούς και άγνωστους.

Η γοητεία του διαφορετικού: Πώς έβλεπαν τους ξένους οι αρχαίοι Έλληνες

Ο ξένος αντιπροσωπεύει από τις απαρχές της ιστορίας κάτι το φοβερό. Προκαλεί ανάμικτα συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας, αλλά και γοητείας, ως κάτι εξωτικό. Συχνά αισθανόμαστε ότι απειλεί τα ήθη και τον τρόπο ζωής μας,. Άλλοτε είναι μια ευκαιρία για διάλογο με το διαφορετικό ή για περιπλάνηση και παρατήρηση. Αν υπάρχει δε ένας λαός που συμπυκνώνει όλες αυτές τις τάσεις στην αντίληψή του για τους ξένους, αυτός είναι οι αρχαίοι Έλληνες. Στο κείμενο αυτό θα προσπαθήσουμε να διακρίνουμε τα πρίσματα, μέσα απ’ τα οποία έβλεπαν οι Ελληνες τους ξένους.

Άρτος, θεάματα και κτίσματα: Αθήνα και Κόρινθος την εποχή των τυράννων

Κάνοντας βόλτα στην πλατεία, όλο και κάποιον – συχνά ηλικιωμένο – θα ακούσει κανείς ν’ αναπολεί τις «παλιές, καλές μέρες», όταν όλα ήταν ρόδινα, γιατί υπήρχε τάξις και πειθαρχία, κοιμόμαστε με ανοιχτές τις πόρτες και το κράτος δούλευε καλά. Τις περισσότερες φορές όσοι διηγούνται δεν έχουν ζήσει την εποχή που αναπολούν ή δεν έχουν συναίσθηση τι ακριβώς συνέβαινε τότε. Άλλοι πάλι δαιμονοποιούν πρόσωπα και εποχές για κάθετι κακό, για να εξηγήσουν δυσεξήγητα πράγματα του παρόντος. Αυτή δεν είναι πρόσφατη συνήθεια• την είχαν ασφαλώς και οι αρχαίοι Έλληνες.

Pages

Subscribe to Οι λαβύρινθοι της Ιστορίας RSS